pub-6321537653470959

 

IBINTU 7 WAMENYA KURI KANSERI Y’INKONDO Y’UMURA

1. IMPAMVU?

 

Hafi ya 99% by'iyi ndwara, iyi kanseri iterwa n’agakoko kitwa human papilomavirus(HPV) mu ndindimi z’amahanga.

inzira imwe rukumbi iyi virusi inyura ikanakwirakwizwa ni mu nzira y’imibonano mpuzabitsina, iyi nzira yorohera cyane aka gakoko ka HPV kwinjira mu mubiri w’umuntu. Umuganga w’abagore witwa Delphine Hudry, wo mu kigo cy’indwara ya kanseri ya Oscar-Lambret (Lille), agira ati: “Mu buryo butandukanye n’izindi ndwara zandurira mu mibonano mpuzabitsina, yo yandura ako kanya nubwo igitsina cy’umugabo kitaba kinjiye mu cy’umugore. (Mu ayandi magambo nubwo igitsina cy’umugabo ufite aka gakoko cya kora k’umunwa cyangwa k’umwinjiro w’igitsina cy’umugore)  Agakingirizo ntikarinda iyi virusi kubera ko ari nto cyane, ishobora kunyura mu twenge kwako.

Ku kigereranya cya 80% by’abagabo n’abagore bazandura iyi virusi ya HPV byibuze rimwe mubuzima bwabo. Ku bagore benshi bafatwa n’iyi virusi ya HPV igenda ikenderara buhoro buhoro kugeza irangiye mu mubiri wabo,  Ariko mubice 10% byabo iyi virusi iragenda ikibera muri nyababyeyi yabo igihe kitari gito ikagenda yoyoroka kugeza ubwo izatera kanseri igice yafashemo.

Nubwo virusi ya HPV ariyo itera cyane iyi nrwara, hari ibindi byagaragaye ko bihobora kuyitiza umurindi bigatuma igorana gukira.

Nkuko twabivuze haruguru 80% byabandura aka gakoko bashobora kukabana katagize icyo kabatwara kugeza kabashizemo.

1 Itabi : kunywa itabi biri muri bimwe bituma virusi ya HPV izahaza uyifite. Dr. Hudry agira ati: " kunywa itabi bituma inkondo y'umura idakira, rinatuma urinywa yandura inkondo y’umura vuba, kubera ko ubundi kunywa itabi bigabanya ubudahangarwa bw’umubiri.

                           Gutumura itabi bitiza umurindi indwara ya kanseri y’umura

2. Infegiyo ya (chlamydia, virus de l’immunodéficience humaine, gonocoque, virus herpès simplex 2) zishobora guteza uburwayi bw’inkondo y’umura ariko utu dukoko ntidushobora guteza ikibazo mugihe hakoreshejwe agakingirizo. Ariko k’umunywi w’itabi dushobora ku mwigizaho nkana kuko ntakirengera aba afite. Izi virusi zishobora gufata ahantu hatandukanye harimo mu jisho, mukanwa, mu gutwi mujisho…,


3 iyi nzira iri kukigero gito  cyane cyo kuba yateza iyi ndwara, ariko ni zimwe munzira ziganisha kukuba warwara kanseri y’inkondo y’umura :

Gukoresha igihe kirekire imiti ibuza gusama(contraceptifs) inyuzwa mu kanwa

Kugira imbyaro nyinshi, nko kuva kuri 6-8

Kubwa Dr Hudry avuga ko Kuba wagira imibonano mpuzabitsina inshuro nyinshi n’abagabo batandukanye ariko noneho abaganga bashinzwe ubuvuzi bwo mu bice by’imyororokere bemeza ko iyi mpamvu idakanganye cyane.

2. KWIRINDA?

Urukingo rwonyine rwa HPV nirwo rushobora gukumira kwangirika gukomeye kwaho iyi virusi yafasha, kuko aribyo byari kuzavamo kanseri y’inkondo y’umura, ariko noneho rugafatwa mbere yo gukora imibonano mpuzabitsina ya mbere. Ifasha kandi kwirinda izindi kanseri zifitanye isano na HPV, zimwe muri zo zishobora kugira ingaruka ku bagabo:

zimwe muri za kanseri zo mu bwoko bwa ORT (oto-rhino-laryngologiques), zikaba zifata bimwe mubice by’umubiri aribyo igitsina cy’umugabo, umwoyo, imishino, kanseri y’igitsina cy’umugore, na kanseri y’inda ibyara.

Uru rukingo kandi rurinda izindi virusi zirimo izitera  condyloma ifata myanya ndangagitsina y’abagore n’abagabo.

 

Mu rwanda, uru rukingo rwemererwa gufatwa n’abana b’abakobwa bari mukigero cy’imyaka 12, twabibutsa ko murwanda uru ukingo rwatangiye gutangwa kuva mu mwaka wa 2011, minisante yatangaje ko abagore bari barwaye iyi kanseri bageraga kuri 27%.

 

Mubindi bihugu bakingira abana babakobwa kugeza no kumyaka 14 ndetse na 19; banakingira n’abagabo baryamana n'abagabo kugeza ku myaka 26;

 

3. IBIMENYETSO?

akenshi nta bimenyetso bigaragara mugihe cyambere cyindwara, ni ukuvuga mbere yuko kanseri itangira. Gusa iyo udusebe twatangiye kubaho, habaho gukomereka hakava amaraso mugihe k’imibonano mpuza bitsina aribyo bita  (metrorrhagi), aku kuva amaraso kubasha kuboneka mugihe gisanzwe cy’uko umugore aba akijya mu mihango cyangwa nyuma yo gucura.

 

Kubura ubushake mugihe cy’imibonano mpuzabitsina (kuko uba ubabara)

Gusohora bidasanzwe, uruzi runuka cyangwa amaraso bisohoka mu gitsina biterwa na kanseri y’inkondo y’umura, ni ngombwa rero kugisha inama.”

 

4. GUSUZUMA?

Mugihe udusebe duterwa na virus ya PVH tugenda twiyongerabucece (muburyo umuntu atapfa kumenya, ningomwa gusuzuma muri nyababyeyi, hifashishijwe igikoresho cyabugenewe ubusanzwe kiba giteye nkuburoso gusa bworoshye, (kigizwe n’ubwoya bworohereye) bugakozwa muri nyababyeyi kugira ngo buse nkaho buhanaguye aho utu dusebe tuba turi kubw’ibyo hakazaho selile zirwaye zitabonwa n’amaso, ibi bigakorerwa abagore bakingiwe n’abatarakingiwe, byumvikane neza urukingo ntirumanaro virusi zose.

Kubwo ibyo hari ibihugu twavuga nko mu bufaransa, bipima burimwaka na nyuma y’imyaka itatu bapima bagore bari hagati y’imyaka 25 na 65 kugira ngo harebwe ko hari udusebe tuba twarazanywe na virusi ya HPV, kuri gahunda ya buri mugore ahamagazwa na muganga usanzwe cyangwa muganga wabagore cyangwa se umujyanama w’ubuzima hifashishijwe amabarwa cyangwa ubutumwa busanzwe bwa mudasobwa na telephone. Bagakorerwa iki kizamini nibyo byonyine byizewe byo guhashya iyi virusi mu muntu, ahenshi iki kizamini cyishyurirwa 100% na kompanyi zitanga ubwishingizi bwo kwivuza.

 

Dr. Hudry agira ati: “Iyo inkondo y'umura basanze hari  ibidasanzwe, hakorwa isuzuma rya biopsy (rikorwa hifashishijwe microscopi nini ya colposcope)kugira ngo harebwe niba hari ibintu bidasanzwe bitagaragara ni jisho, urugero udusebe duto duto, ishobora kumenya imiterere yibi bisebe nyuma yo kwisuzumisha.

 

Akomeza agira ati : Baramutse basanze hari ibidanzwe mu nkondo y’umura dukora biopsy yo kubaga, bita conisation, igizwe no guharura cyangwa gukuraho igice kinini cy'inkondo y'umura kugira ngo hakorwe isesengura rirambuye", bitihe se hagafatwa amashusho ya imagerie par résonance magnétique (IRM)  kugirango hamenyekane urugero nyarwo rw’ibikomere. "

 

5. UVUBUZI?

Ibikomere byo mu rwego rwo hasi bishobora gukumirwa, cyangwa bigasenywa hakoreshejwe uburyo bwo ( laser cyangwa cryotherapy).

Dr. Hudry agira ati: “Ku bisebe byo mu rwego rwo hejuru cyangwa igihe ikibyimba kiri munsi ya cm 4, kuvura bizasaba kubagwa.” Bizaba bigizwe no gukuraho igice cy’inkondo y'umura kiba cyarafashwe (conisation)

 

6. GUKURIKIRANWA?

Muganga Hudry agira ati: "Kugira ngo tumenye gusubirwa k’umurwayi,"gukurikiranwa kwa muganga ni ngombwa". Gukurikirana abarwayi bose bikorwa muburyo bumwe ; kwisuzumisha kwa muganga buri mezi ane mugihe cy’imyaka itatu, hanyuma iyo myaka itatu irangiye utangira kujya ujyayo noneho buri mezi atandatu kugeza igihe cy’ubuzima bwawe.

 

7 INAMA ZO GUKURIZA

 

Iyi virusi ya HPV itera indwara y’inkondo y’umura nk’uko twabibonye ikwirakwizwa n’ubusambanyi kandi ikaba ifata abantu bose, yaba abagore yaba abagabo. Iyi virusi kandi nkuko twabibonye nubwo wakoresha agakingirizo cyangwa indi miti ifatwa nyuma yo gukora imibonano mpunza bitsina ntibirinda iyi virusi, abantu barasabwa gufata urukingo ndetse no kwipimisha igihe kenshi nkuko twabibonye harugu.

 

Nyakubahwa Jeannette KAGAME Arasaba abagabo kugira uruhare mu kurwanya iyi virusi kuko ihitana abantu benshi mu gihugu cyacu  muri africa no mw’isi muri rusange. Nk’uko tubikesha urubuga rwa RBA.

Aragira ati : abatuye isi bakwiye kugira uruhare mu guhashya kanseri y’inkondo y’umura, indwara iza ku mwanya 2 mu kwica abagore bo mu bihugu bikennye n'ibiri mu nzira y’amajyambere, nyamara ishobora kwirindwa ku kigero cya 93%.

 

Akomeza agira ati :  Ibi  ntidukwiye kubyemera mu gihe dufite ikoranabuhanga ryateye imbere, politiki ndetse n'ibyemezo bigenda bifatwa birebana  mu gusuzuma iyo kanseri hakiri kare ndetse no kuyivura, urukingo rwa HPV rwerekanye ko rugirira akamaro uwaruhawe mu gihe umukobwa cyangwa umugore atarahura n'iyo virus

 

Urwanda rwashyize imbaraga nyishi mukurwanya iyi ndwara oha kumasantre de sante hose mugihu  hari bafite ubushobozi bwo gupima iyi ndwara, ndetse no kuvura ibimenyetso biba bizavamo kanseri y’inkondo y’umura.

Comments

Popular posts from this blog

INGESO 6 ZISHOBORA GUTUMA INSHUTI ZIGUCIKAHO

IBIMENYETSO BITANDUKANYE BIGENDANYE NO KUMVA IBINYA UMUBYEYI AGENDA YUMVA MUGIHE CYE CYO GUTWITA

Inkuru z'urukundo nziza cyane wazisanga hano